Người bệnh đái tháo đường nên ăn như thế nào?

Theo số liệu từ Bộ Y tế, bệnh đái tháo đường thật sự là một "kẻ giết người thầm lặng," đặc biệt khi nhiều bệnh nhân được chẩn đoán muộn, điều này dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm và đưa bệnh trở thành một trong 10 nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong trên toàn cầu. Tại Việt Nam, có khoảng 5,3 triệu người mắc bệnh tiền đái tháo đường, và 2/3 số người này (chiếm 70%) có nguy cơ chuyển thành đái tháo đường với nguy cơ tử vong cao.

Đái tháo đường, thường được gọi là tiểu đường, là một bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính, được đặc trưng bởi sự tăng đường máu do thiếu insulin tương đối hoặc tuyệt đối, dẫn đến một loạt các rối loạn chuyển hóa. Rối loạn chuyển hoá glucid, đặc biệt là tăng glucose máu và xuất hiện glucose trong nước tiểu, là một trong những biểu hiện chính của bệnh. Tuy nhiên, chế độ dinh dưỡng đúng đắn có thể giúp người bệnh kiểm soát tốt mức đường huyết, duy trì trọng lượng cơ thể, và đảm bảo có đủ sức khỏe để thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Chế độ ăn uống lành mạnh và việc duy trì hoạt động thể chất đều giúp bạn:

Giữ được mức đường huyết, huyết áp, và cholesterol ở mức mục tiêu, làm giảm nguy cơ các biến chứng của bệnh tiểu đường.
Giảm cân hoặc duy trì cân nặng ổn định, giúp cải thiện tình trạng sức khỏe tổng thể.
Ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự phát triển của bệnh tiểu đường, bảo vệ cơ thể khỏi tác động tiêu cực của bệnh.
Cải thiện chất lượng cuộc sống, tạo cảm giác khỏe mạnh, năng động hơn, giúp bạn có thêm nhiều năng lượng để tham gia vào cuộc sống hàng ngày.

1. Đích đường huyết cần đạt cho bệnh nhân đái tháo đường (ĐTĐ)

Để duy trì được đích đường huyết trên bạn cần phối hợp 3 phương pháp sau:

Chế độ ăn hợp lý
Vận động thể lực
Dùng thuốc theo đúng chỉ định bác sĩ

Trong đó chế độ dinh dưỡng có thể nói là chìa khóa để kiểm soát tình trạng bệnh. Người bệnh đái tháo đường nên thực hiện một chế độ dinh dưỡng theo các nguyên tắc:

Đủ các bữa ăn: 3 cử chính và có thể thêm 1 - 3 cử phụ (tùy theo yêu cầu của bác sĩ) và các bữa phụ có thể là sữa dành cho người đái tháo đường.
Nạp đầy đủ tất cả các chất dinh dưỡng (tinh bột, đạm, béo, chất khoáng, vitamin và chất xơ)
Cân đối lượng gram các chất dinh dưỡng
Lựa chọn các loại thực phẩm tốt cho bệnh ĐTĐ

2. Nguyên tắc lựa chọn thực phẩm cho bệnh nhân ĐTĐ

Hãy xem xét nhu cầu calo của bạn thông qua việc chọn các thực phẩm bổ dưỡng. Lựa chọn các nguồn carbohydrate lành mạnh, thực phẩm giàu chất xơ, cá và chất béo "tốt" để đảm bảo bạn duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng.

a) Chất bột đường

Để kiểm soát đường huyết, bạn nên hạn chế các loại đường đơn hấp thu nhanh và ưu tiên lựa chọn loại đường phức - loại đường này sẽ hấp thu đường chậm và gây no lâu. Đường huyết tăng cao sau khi ăn và không được chuyển hoá để cung cấp năng lượng cho cơ thể. Thay vào đó, chọn các loại chất bột đường hấp thu chậm, giàu chất xơ như gạo lứt, bánh mì đen và khoai củ. Tránh thức ăn có hàm lượng đường cao như bánh kẹo và nước ngọt. Tỷ lệ năng lượng từ chất bột đường nên đạt khoảng 55% - 65% tổng số năng lượng khẩu phần.

b) Chất đạm

Chất đạm có trong thịt, cá, trứng, sữa, hạt vừng, đậu, và đỗ giúp cung cấp năng lượng cần thiết cho cơ thể. Tỷ lệ năng lượng từ chất đạm nên đạt 15% - 20% tổng số năng lượng khẩu phần. Tuy nhiên, đối với người đái tháo đường kèm theo biến chứng suy chức năng thận việc bổ sung đạm trên nền bệnh lý này nên chỉ từ 0,6g - 0,8g/kg/ ngày. Do vậy, trong chế độ ăn hằng ngày bạn hãy cân bằng và đa dạng hoá các loại thức ăn.

c) Chất béo

Trong khẩu phần ăn hằng ngày, lượng chất béo nên nạp từ 20% - 30% tổng năng lượng khẩu phần. Bạn nên hạn chế chất béo từ động vật như: mỡ, da, nội tạng, …, vì chúng chứa nhiều acid béo bão hoà gây ảnh hưởng đến chức năng tim mạch của bạn. Thay vào đó, hãy ăn các chất béo chứa acid béo không bão hòa trong các loại dầu thực vật như dầu mè (vừng), dầu ô liu, dầu hạt lạc, dầu đậu nành và dầu hướng dương.

d) Chất xơ

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, lượng chất xơ cần nạp vào trong cơ thể từ 20g - 25g, mỗi người mắc bệnh tiểu đường nên ăn ít nhất 15 gram chất xơ mỗi ngày. Thực phẩm giàu chất xơ có tác dụng kiểm soát đường huyết, vì chúng giúp giảm sự tăng đường huyết sau khi ăn. Thực phẩm giàu chất xơ bao gồm gạo lứt, táo, chuối, lê, dâu tây, cà rốt, và khoai lang, …

e) Chất khoáng và vitamin

Việc bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất là một phần quan trọng không thể thiếu trong chế độ ăn của những người mắc bệnh đái tháo đường. Thường xuyên tuân thủ các chế độ ăn kiêng có thể dẫn đến thiếu hụt vitamin và khoáng chất quan trọng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Chẳng hạn, một chế độ ăn thiếu mỡ có thể khiến cơ thể khó hấp thu các loại vitamin quan trọng như vitamin A, D, K, và E. Trong khi đó, việc dùng thuốc metformin trong điều trị dài ngày có thể dẫn đến thiếu vitamin B12 và B9 do ức chế quá trình hấp thu ở dạ dày.

Tuy nhiên, không chỉ việc kiêng ăn mà cả việc tiêu thụ quá nhiều chất xơ cũng có thể gây thiếu hụt canxi và sắt. Do đó, bệnh nhân đái tháo đường cần phải thận trọng lựa chọn các thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất trong chế độ ăn hàng ngày.

3. Các loại thực phẩm khuyên dùng cho bệnh nhân tiểu đường

Bệnh nhân tiểu đường nên ăn cân đối và lựa chọn các loại thực phẩm cụ thể để kiểm soát mức đường huyết. Dưới đây là danh sách các loại thực phẩm thường được khuyến nghị cho bệnh nhân tiểu đường:

Rau xanh: Rau xanh như bông cải xanh, bắp cải, cải bó xôi, cải xoong, rau bina, và rau cải ngồng là nguồn cung cấp chất xơ cao và có ích cho việc kiểm soát đường huyết. Đặc biệt, lựa chọn các thức ăn giàu chất xơ giúp kiểm soát đường huyết
Quả hạch: Những loại quả như lựu, dứa, cam, chanh, và kiwi thường có chỉ số Glycaemic Index (GI) thấp và cung cấp vitamin C và chất xơ. Và các loại quả như: táo, lê, và mận có vỏ mỏng có GI thấp và nên được ăn mà không cần lột vỏ.
Ngũ cốc nguyên hạt: Chọn lúa mạch nguyên hạt, lúa mì nguyên hạt, gạo lứt, và yến mạch nguyên hạt. Chúng có chất xơ cao và giúp kiểm soát đường huyết.
Đậu và đỗ: Đậu, đỗ, và các sản phẩm từ đậu như đậu phụ, đậu Hà Lan, và sữa đậu tương là nguồn cung cấp protein thay thế thịt và có GI thấp.
Cá: Cá là nguồn cung cấp protein và axit béo omega-3 tốt cho sức khỏe tim mạch. Các loại cá như cá hồi, cá thu, cá ngừ, và cá mòi được khuyến nghị.
Thịt gà: Nếu bạn ưa thích thịt, chọn thịt gà gà không da và loại thịt gà gà nạc (chicken breast) có ít chất béo.
Hạt: Hạt óc chó, hạt lanh, và hạt giống hoà quả là nguồn cung cấp chất xơ và chất béo tốt cho sức khỏe tim mạch.
Sữa và sản phẩm từ sữa ít béo: Sữa ít béo, sữa chua không đường, và phô mai ít béo là nguồn cung cấp canxi và protein.
Thức ăn chứa chất béo không bão hòa: Dầu ô liu, dầu hạt lanh, dầu hướng dương, và dầu cây hạt cải là những loại chất béo tốt cho sức khỏe.
Hạn chế đường và đồ ngọt: Tránh thức ăn chứa đường và đồ ngọt như bánh kẹo, nước ngọt, và đồ ăn chế biến chứa đường.
Kiểm soát lượng muối: Giảm lượng muối trong khẩu phần để kiểm soát huyết áp.

4. Gia vị hữu cơ cho bệnh nhân tiểu đường

Hãy lựa chọn gia vị một cách hợp lý, đối với những người mắc bệnh ĐTĐ thì việc lựa chọn gia vị ít đường và có chiết xuất hữu cơ nên được ưu tiên. Sau nhiều nghiên cứu, SOKFARM đã đưa ra một sản phẩm chiết xuất từ mật hoa dừa có chứa hàm lượng đường tự nhiên và thấp phù hợp cho người ĐTĐ và kể cả người muốn giảm lượng đường trong chế độ ăn hằng ngày.

Sản phẩm Mật hoa dừa cô đặc Organic Sokfarm cung cấp vị ngọt tự nhiên từ hoa dừa với chỉ số đường huyết thấp (GI<55) đã được công nhận phù hợp với người cần kiểm soát đường huyết, cân bằng các chất điện giải và giải rượu, giải độc gan và phù hợp với người dị ứng với mật ong và trẻ bắt đầu ăn dặm.

Ngoài ra, Sokfarm giới thiệu bạn dòng Nước tương mật hoa dừa Organic với thành phần chỉ từ mật hoa dừa hữu cơ và muối biển, là dòng gia vị hữu cơ cắt giảm muối, không từ đậu nành phù hợp cho người ĐTĐ muốn kiểm soát lượng muối nạp vào cơ thể.

Nguồn: niddk.nih.gov